گردشگری مذهبی ، ظرفیتی بالقوه برای توسعه گردشگری آئینی و فرهنگی

هر سال همزمان با محرم یا دیگر مناسبت‌های مذهبی بحث گردشگری مذهبی هم داغ می‌شود اما این نوع گردشگری بایدها و نبایدهایی دارد که برای توسعه آن باید لحاظ شود.

صنعت گردشگری را می‌توان یک صنعت پویا و چند وجهی دانست به گونه‌ای که انواع مختلف گردشگری اعم از مذهبی، ورزشی، خوراک، تاریخی، طبیعی و غیره برای آن تعریف شده و هر کدام شاخص‌ها و استانداردهای خود را دارد.

طرح گردشگری دینی در محرم

هر سال همزمان با محرم یا دیگر مناسبت‌های مذهبی بحث گردشگری مذهبی هم داغ می‌شود؛ در 3-4 روز اخیر خبری از سوی معاون فرهنگی اوقاف استان فارس مبنی بر اجرای طرح گردشگری مذهبی در 3 دهه ماه محرم در رسانه‌ها درج شده است. به گفته حجت‌الاسلام رحیم صفری‌گرایی امسال 5 مبلغ مسلط به زبان‌های مختلف خارجی در مسجد نصیرالملک و حرم علی بن حمزه (ع) مستقر می‌شوند.

اما شاخص‌های این نوع گردشگری در ایران و به ویژه استان فارس با ظرفیت‌های بسیار مذهبی اعم از بقاع متبرکه، مساجد تاریخی، آئین‌های مذهبی مردمی چیست و چگونه می‌توان از این ظرفیت استفاده کرد. آیا صرف حضور مبلغان به زبان‌های مختلف در اماکن مذهبی می‌توان مروج این نوع گردشگری باشد.

نکته‌ای که در گردشگری مذهبی باید به آن توجه کرد این است که این نوع گردشگری را نمی‌توان با کلمه‌ «زیارت» جایگزین کرد. در زیارت شما به قصد زیارت به مکان مقدس مذهبی دین خود می‌روید برای مثال شیعیان به قصد زیارت و انجام اعمال مذهبی به حرم امام رضا (ع) در مشهد می‌روند اما در گردشگری مذهبی ممکن است یک گردشگر برای بازدید از کلیسا یا مسجد تاریخی به شهر دیگری سفر کند.

در گردشگری مذهبی هدف از سفر صرفا زیارت و انجام اعمال مذهبی نیست بلکه طیف گسترده‌تری را شامل می‌شود.موضوعی که محسن عامری، مدرس دانشگاه شیراز در رشته مدیریت جهانگردی و هتلداری در گفت‌وگو با تسنیم تائید می‌کند و معتقد است که در ادبیات علمی گردشگری برای گردشگری مذهبی با 2 طیف مخاطب روبه‌رو هستیم.

گردشگری مذهبی و2 طیف مخاطب

به گفته وی طیف نخست مسلمانان یا گروه‌های شیعه هستند که اینان به سفر با دید مذهبی و دینی می‌نگرند، به طور مثال مسلمانی که به سفر حج یا مشهد می‌رود براساس باورهای دینی خود می‌نگرند و رفتار می‌کند اما گردشگر اروپایی، آسیایی یا آمریکایی که دینی غیر از اسلام دارد با دید گردشگری فرهنگی یا رویداد به این مقوله نگاه می‌کند.

براساس گفته‌های عامری گردشگر غیرمسلمانی که در این ایام به شیراز، مشهد یا ایران اسلامی سفر می‌کند برای دیدن فرهنگ عامه و میراث معنوی مردم که در قالب یک رویداد مذهبی است، سفر می‌کند و این نگاه را دارد.

بنابراین در مرحله نخست تفکیک مخاطبان در گردشگری مذهبی مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد، این موضوع را که مدرس دانشگاه شیراز نیز تائید می‌کند منجر می‌شود برنامه‌ریزی دقیق‌تری در این مقوله انجام و بهره بیشتری از این نوع گردشگری شود.

به گفته وی برخی این تصور را دارند که از گردشگری مذهبی برای ترویج و توسعه مسلمانی بهره گیرند در حالی که این موضوع در عین امکانپذیر بودن، همه‌گیر نیست. ممکن است معدود گردشگرانی باشند که تحت تاثیر یک مکان یا آئین قرار گرفته و مسلمان شوند اما قابل تعمیم نیست و اصولا گردشگری با این هدف و منظور ساخته نشده است.

عامری معتقد است که برای این نوع گردشگری باید 2 سیاست داشت، یک سیاستی برای جذب شیعیان و مسلمانان از کشورهایی نظیر عراق، کویت، پاکستان، افغانستان، شرق ترکیه و دیگر کشورهای اطراف که باید در تبلیغات و بازاریابی اینان مورد توجه قرار گیرند.

به گفته وی در سیاست دوم که برای گردشگرانی با دین و مذهبی غیر از اسلام و شیعه هستند باید بستر مناسبی برای اجرای آئین‌ها و مراسم در ماه محرم ایجاد کرد تا این تمایز فرهنگی و این جذابیت رویدادها بتواند گردشگران را جذب کند.

نگاه اقتصاد هنر به آئین‌های محرمی

علی نیری، مدیر امور گردشگری شهرداری شیراز و فعال حوزه شیرازشناسی نیز معتقد است ماه محرم به ویژه دهه نخست در حوزه گردشگری آئینی یا مذهبی یا محرمی یک ظرفیت بالقوه و یک فرصت بزرگ است که می‌توان از آن برای تولید ثروت استفاده کرد.

به گفته وی در حوزه استان نباید شیراز را از شهرستان‌ها یا شهرستان‌ها را از شیراز جدا دانست و اگر با نگاه اقتصاد هنر دیده شود، می‌توان در جهت توسعه گردشگری و تولیدد ثروت استفاده کرد. نیری معتقد است که باید یا شرایطی را در شهرستان‌ها فراهم کرد و گردشگر را به آنجا برد یا در یک بازه‌ای از زمان ائین‌های محرمی را به شیراز منتقل کرد.

این شیرازشناس همچنین به مهم‌ترین مسئله در این زمینه یعنی مستندسازی آئین‌ها اشاره می‌کند و معتقد است که با مستندسازی می‌توان آئین‌های محرمی را در قالب بسته‌های سفر به آژانس‌ها ارائه کرد و برای جذب بیشتر گردشگر به کار برد.

داشته‌های مذهبی استان فارس می‌تواند عاملی برای توسعه گردشگری مذهبی باشد، حتی عناوینی چون خاستگاه تعزیه و یا سومین حرم اهل بیت(ع) نیز تاثیر به سزایی در جذب گردشگران دارد. بی‌شک با محوریت حرم احمدبن موسی شاهچراغ(ع) می‌توان تورهای گردشگری مذهبی متعددی برای گردشگران ورودی به شیراز تعریف کرد تا شاهد ماندگاری بیشتر زائرین و گردشگران در شهر شیراز باشیم.

منبع : خبرگزاری تسنیم